«میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان
میراث فرهنگی استان سمنان، نیازمند تغییر اساسی در ساختار اجرایی است زیرا به عقیده بسیاری کارشناسان این اداره کل در یک بلاتکلیفی و بی‌برنامگی و عدم مشورت‌پذیری گرفتار شده است. خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – ندا شمس*: میراث فرهنگی و هویت ملی هر سرزمینی، پیوستی ناگسستنی با شناسنامه آن دیار و تمدن است که خط‌مشی رفتارهای اجتماعی و فرهنگی را برای آیندگان ترسیم می‌کند. تجربه نشان داده هر کشوری در جهان به این مؤلفه‌های تاریخی و فرهنگی خود توجه ویژه‌ای کرده، در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز توسعه چشم‌گیری داشته است؛ اما چه می‌شود که این روند آرام‌آرام کند و عناصر هویتی یک تمدن به فراموشی سپرده می‌شود یا رو به اضمحلال می‌گذارد؟ ما در استان سمنان زندگی می‌کنیم؛ استانی که بیش از هر چیز آن را به تاریخ کهن و فرهنگ اصیل آن می‌شناسند. دیاری که از شیخ ابوالحسن خرقانی و بایزید بسطامی آن زبان زد است تا مساجد یکتای آن نظیر تاریخانه و جامع سمنان و کاروانسراهای بی‌نظیری که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند اما با تمام این ظرفیت‌ها، چقدر قدر آن را دانستیم و زمینه استفاده از این داشته‌های منحصربه‌فرد را ایجاد کرده‌ایم؟
سوالی که چند سالی است ذهن فعالان و دوستداران میراث فرهنگی استان سمنان را به خود مشغول کرده این است که باوجود بافت‌های تاریخی وسیعی و منسجمی که در سراسر استان وجود دارد و شاخص‌ترین آن بافت تاریخی شهر سمنان با مجموع حدود ۱۲۰۰ هکتار مساحت، باغ‌های تاریخی و تک پلاک‌های ارزشمند، چرا روند تخریب‌های بعضاً سازمان‌یافته و مدیریت‌شده ادامه دارد؟ چرا از این ظرفیت‌های تکرار نشدنی به‌جای استفاده بهینه و بسترسازی برای سرمایه‌گذاری و احیا و بهره‌برداری، به چشم تهدید و عامل توقف توسعه شهر نگاه می‌شود؟ و چرا مدیران میراث فرهنگی استان در همه این سال‌ها نتوانستند یا نخواستند که با برنامه‌ریزی مدون و حساب‌شده، این رویکرد را سطح شهرهای دارای بافت تاریخی تغییر دهند و این عناصر را به عوامل پیشران توسعه در شهرها تبدیل کنند؟ «میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان فقدان وجود تخصص، عدم مشورت‌پذیری، استفاده نکردن از توان کارشناسی باتجربه و دلسوز درون و برون‌سازمانی که بسیاری از آنها زندگی خود را وقف میراث ایران کرده‌اند و شاید ترس از دست دادن جایگاه مدیریتی خود به‌صرف اینکه بخواهند حرکت مثبت و مؤثری در مسیر حفظ میراث فرهنگی گران‌مایه استان انجام دهند و در آینده در معرض قضاوت و یا فشار گروه‌های به اصلاح مطالبه‌گر قرار گیرند.
این‌ها همه علت‌هایی است که می‌تواند پاسخ بسیاری از پرسش‌های اساسی در رابطه با علل عدم پویایی و ابتکار عمل میراث فرهنگی و گردشگری استان سمنان در سال‌های اخیر باشد. «میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان با بررسی‌های بیشتر متوجه می‌شویم بیش از ۱۸ سال است که مراحل ثبت جهانی مجموعه بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی متوقف مانده و پایگاه ملی چندین ماه است که بدون مدیر و با سرپرستی که آنجا مستقر نیست و مسئولیت‌های دیگری دارد اداره می‌شود میزان ارزآوری و توسعه اقتصادی منطقه بسطام و شهرستان شاهرود از محل گردشگری در صورت ثبت جهانی این مجموعه چقدر خواهد بود؟ «میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان برآورد کارشناسان نشان می‌دهد شهرستان شاهرود و منطقه بسطام در این سال‌ها متحمل خسارت‌ها و زیان اقتصادی و فرهنگی بسیاری به دلیل پشت‌گوش‌اندازی و وعده وعیدهای تهی و توخالی مسئولین در رابطه با ثبت جهانی این مجموعه شده است. در بررسی دیگر مشخص می‌شود سند جامع گردشگری استان که بارها طی سالیان گذشته تهیه و تصویب آن به‌عنوان بالاترین سند قابل اسناد در حوزه گردشگری محسوب می‌شود و تقریباً تمام استان‌ها این سند را سال‌ها است که تصویب و به‌عنوان راهبردی مشخص برای خود قرار داده‌اند، هنوز تهیه و تصویب نشده و به‌رغم هزینه‌های گزاف و تخصیص اعتبارات در چندین مقطع تاریخی برای تهیه آن، هیچ اقدام مؤثری در مورد آن انجام‌نشده و عملاً استان سمنان فاقد سند راهبری در حوزه گردشگری است.
«میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان
چالش‌های مدیریت میراث فرهنگی در استان سمنان
«میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان، نشان‌دهنده مشکلات بنیادی در ساختار اجرایی اداره میراث فرهنگی است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که این اداره در حال حاضر گرفتار در گره‌های بی‌برنامگی و عدم مشورت‌پذیری است که مانع از حفظ و توسعه میراث‌های ارزشمند فرهنگی استان می‌گردد.
تأثیرات منفی بلاتکلیفی بر حفظ میراث سمنان
بی‌برنامگی و عدم تصمیم‌گیری در اداره میراث فرهنگی استان سمنان، تأثیرات مخربی بر نگهداری و احیای سایت‌های تاریخی و فرهنگی دارد. این وضعیت نه تنها به تخریب عناصر هویتی تمدن می‌انجامد، بلکه فرصت‌های اقتصادی و گردشگری استان را نیز محدود می‌کند.
اقدامات غیرمؤثر مدیران میراث فرهنگی
مدیران مسئول میراث فرهنگی استان سمنان تاکنون نتوانسته‌اند با برنامه‌ریزی مناسب و بهره‌گیری از تخصص‌های موجود، رویکردی مؤثر در مدیریت میراث ارائه دهند. این عدم اقدام باعث شده که میراث‌های فرهنگی به عنوان عوامل توسعه‌ای در شهرها نادیده گرفته شوند.
نقص در استفاده از ظرفیت‌های گردشگری سمنان
استان سمنان با داشتن سایت‌های تاریخی متعدد و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری دارد. اما بلاتکلیفی مدیریتی، استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها را مختل کرده و مانع جذب سرمایه‌گذاری‌های لازم برای احیای میراث‌ها شده است.
عدم حضور متخصصان باتجربه در اداره میراث فرهنگی
فقدان تخصص‌های لازم و عدم مشورت‌پذیری در اداره میراث فرهنگی استان سمنان، از دیگر عوامل اصلی بلاتکلیفی و بی‌برنامگی است. استفاده نکردن از توان کارشناسان باتجربه باعث کاهش توانایی اداره در مدیریت و حفظ میراث‌های فرهنگی می‌شود.
تأخیر طولانی در ثبت جهانی میراث‌های سمنان
بیش از هشت‌ده سال است که مراحل ثبت جهانی مجموعه‌های بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی در استان سمنان متوقف مانده است. این تأخیر نه تنها ارزش تاریخی این مجموعه‌ها را کاهش داده، بلکه فرصت‌های اقتصادی ناشی از گردشگری جهانی را نیز از دست داده‌ایم.
زیان‌های اقتصادی ناشی از مدیریت نامناسب میراث
عدم برنامه‌ریزی و بلاتکلیفی مدیریتی، منجر به زیان‌های اقتصادی قابل توجهی برای شهرستان شاهرود و منطقه بسطام شده است. این زیان‌ها ناشی از عدم بهره‌برداری بهینه از گردشگری و تخریب سایت‌های تاریخی است که می‌توانستند منابع درآمدزایی مهمی برای منطقه باشند.
نیاز به تدوین سند جامع گردشگری در سمنان
با وجود تلاش‌های متعدد، سند جامع گردشگری استان سمنان هنوز تهیه و تصویب نشده است. این سند نقشی کلیدی در راهبری توسعه گردشگری و جذب سرمایه‌گذاری دارد. نبود این سند باعث شده که استان سمنان فاقد راهبردی قوی در حوزه گردشگری باشد.
راهکارهای پیشنهادی برای رفع بلاتکلیفی میراث فرهنگی
برای رفع بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در اداره میراث فرهنگی استان سمنان، نیاز به تغییرات اساسی در ساختار اجرایی و بهره‌گیری از تخصص‌های موجود احساس می‌شود. تدوین برنامه‌های مدون و بهره‌گیری از تجربه کارشناسان می‌تواند به حفظ و توسعه میراث‌های فرهنگی استان کمک شایانی نماید.
«میراثِ» بلاتکلیفی و بی‌برنامگی در استان سمنان
سوالات متداول
- میراث فرهنگی استان سمنان چه مشکلاتی را تجربه می‌کند؟
- میراث فرهنگی استان سمنان با بلاتکلیفی، بی‌برنامگی و عدم مشورت‌پذیری در ساختار اجرایی مواجه است که مانع از حفظ و توسعه صحیح آن می‌شود.
- چرا مدیران میراث فرهنگی استان سمنان نتوانسته‌اند تخریب‌های بافت تاریخی را متوقف کنند؟
- به علت فقدان تخصص، عدم مشورت‌پذیری و استفاده نکردن از توان کارشناسان باتجربه، مدیران قادر به برنامه‌ریزی و کنترل تخریب‌های بافت تاریخی نشده‌اند.
- عدم مشورت‌پذیری چگونه بر مدیریت میراث فرهنگی استان سمنان تأثیر گذاشته است؟
- عدم مشورت‌پذیری باعث شده تا از نظرات و تجربیات کارشناسان داخلی و خارجی استفاده نشود و تصمیمات مدیریتی بدون در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف اتخاذ گردد.
- توقف ثبت جهانی مجموعه بایزید بسطامی و شیخ ابوالحسن خرقانی چه تأثیری داشته است؟
- توقف ثبت جهانی این مجموعه باعث شده تا شهرستان شاهرود و منطقه بسطام متحمل خسارات اقتصادی و فرهنگی زیادی شوند و فرصت‌های توسعه گردشگری از دست برود.
- سند جامع گردشگری استان سمنان چرا تاکنون تهیه نشده است؟
- علیرغم هزینه‌های گزاف و تخصیص اعتبارات، هیچ اقدام مؤثری برای تهیه و تصویب سند جامع گردشگری انجام نشده است که باعث شده استان فاقد راهبرد مشخصی در این حوزه باشد.
- نبود برنامه‌ریزی مشخص چگونه مانع جذب سرمایه‌گذاران به حوزه گردشگری استان سمنان می‌شود؟
- عدم وجود برنامه‌ریزی مشخص و راهنمایی تخصصی باعث شده سرمایه‌گذاران نتوانند به اعتماد به سرمایه‌گذاری در گردشگری استان بپردازند.
- پروژه‌های نیمه‌کاره گردشگری در استان سمنان چه مشکلاتی دارند؟
- پروژه‌های نیمه‌کاره به دلیل سو مدیریت و عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌ها رها شده و مانع از توسعه گردشگری شده‌اند.
- مشکلات پروژه‌های دولتی حوزه گردشگری استان سمنان چیست؟
- پروژه‌های دولتی حوزه گردشگری به دلیل معوق بودن و عدم پیشرفت عمرانی مواجه هستند، مانند موزه بزرگ سمنان و بازارچه صنایع‌دستی.
- استاندار سمنان نسبت به انتقال سند ساختمان دادسرا چه اظهار نظری داشته است؟
- استاندار سمنان اعلام کرده که مطالبه انتقال سند ساختمان دادسرا متوقف شده و پیگیری برای نهایی کردن انتقال صورت نگرفته است.
- انتقال سند ساختمان دادسرا چه تاثیراتی دارد؟
- انتقال سند ساختمان دادسرا می‌تواند منجر به واگذاری زمین صنایع‌دستی شود که این تصمیم مغایر با مصالح میراث فرهنگی است و به جامعه هنرمندان ضربه می‌زند.
- چه تغییراتی در ساختار اجرایی میراث فرهنگی استان سمنان پیشنهاد شده است؟
- پیشنهاد شده است که ساختار اجرایی میراث فرهنگی استان به طور اساسی تغییر کرده و برنامه‌ریزی مدون و همکاری با کارشناسان مجرب انجام شود.
- چگونه می‌توان از ظرفیت‌های تاریخی استان سمنان به بهینه‌ترین شکل استفاده کرد؟
- با برنامه‌ریزی دقیق، ثبت جهانی سایت‌ها، جذب سرمایه‌گذار و توسعه زیرساخت‌های گردشگری می‌توان از ظرفیت‌های تاریخی به بهترین نحو بهره برد.
- سند گردشگری استان سمنان برای سرمایه‌گذاران مهم است؟
- سند گردشگری یک راهبرد مشخص ارائه می‌دهد که باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و تشویق آنها به سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری استان می‌شود.
- فاقد بودن سند راهبری گردشگری چه مشکلاتی ایجاد کرده است؟
- فاقد بودن سند راهبری گردشگری موجب عدم هماهنگی در توسعه گردشگری، کاهش سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری بهینه از منابع گردشگری شده است.
- چه اقداماتی برای بهبود وضعیت میراث فرهنگی استان سمنان لازم است؟
- نیاز به تجدیدنظر در مدیریت، برنامه‌ریزی استراتژیک، مشورت با کارشناسان و تخصیص منابع مالی مناسب برای حفظ و توسعه میراث فرهنگی وجود دارد.
- استان سمنان چه ظرفیت‌های گردشگری منحصر به فردی دارد؟
- استان سمنان دارای بافت‌های تاریخی گسترده، مساجد تاریخی مانند جامع سمنان، کاروانسراهای ثبت شده در یونسکو و باغ‌های تاریخی است.
- چگونه بلاتکلیفی مدیریتی میراث فرهنگی استان سمنان به جامعه هنرمندان آسیب زده است؟
- بلاتکلیفی مدیریتی باعث شده که زمین صنایع‌دستی واگذار شود که این موضوع به جامعه هنرمندان صنایع‌دستی ضربه جدی می‌زند و توسعه آنها را متوقف می‌کند.
منبع خبری : https://www.mehrnews.com/news/6275815/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AA%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86